ریزرخساره‌ها، محیط‌رسوبی و دیاژنز سازند داریان در جنوب‌شرق خلیج‌فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده علوم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

2 دانشکده علوم‌طبیعی، دانشگاه تبریز، ایران

3 شرکت نفت فلات‌ قاره، اداره پتروفیزیک، شرکت نفت فلات قاره، تهران، ایران

چکیده

سازند داریان (شعیبا) با سن آپتین از مخازن مهم نفتی در حوضه رسوبی زاگرس و خلیج‌فارس به‌شمار می‌رود. این سازند در میدان  مورد مطالعه در جنوب‌شرقی خلیج‌فارس به‌عنوان مهم‌ترین سنگ مخزن این میدان بشمار می‌رود. در این مطالعه مقاطع نازک میکروسکوپی تهیه شده از مغزه‌های اخذ شده از سازند داریان، مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی ریزرخساره‌های سازند داریان در این میدان منجر به شناسایی 7 رخساره کربناته و 1 رخساره ترکیبی کربناته-آواری شد که در 4 کمربند رخساره‌ای شامل رمپ داخلی، رمپ میانی، رمپ خارجی و حوضه ژرف رسوب کرده‌اند. بررسی فونای موجود در رخساره‌های مورد مطالعه نمایانگر محیط نسبتاً کم‌عمق دریایی (در برخی فواصل نمایانگر محیط دریای ژرف) است. تغییرات یکنواخت رخساره‌ای و نبود رودیست‌ها و مرجان‌ها که موجوداتی ریف‌ساز هستند، و همچنین جایگزینی جلبک لیتوکودیوم با توانایی پایین‌تر تشکیل ریف‌های عظیم، نشانگر محیط رمپ کربناته هموکلینال است که حاوی ریف‌های کومه‌ای است. از فرآیندهای مهم دیاژنزی که کربنات‌های این سازند را تحت تأثیر قرارداده‌اند می‌توان به سیمانی‌شدن، آشفتگی زیستی، پیریتی‌شدن، فسفاتی‌شدن، دولومیتی‌شدن، انحلال، فشردگی مکانیکی و شیمیایی و شکستگی اشاره کرد. تطابق داده‌های تخلخل و تراوایی مغزه‌ها نشان‌دهنده این است که کیفیت مخزنی سازند داریان در میدان مورد مطالعه متأثر از رخساره‌ها، محیط رسوبی و عوامل دیاژنزی بوده ‌است، به‌نحوی که رخساره‌های لیتوکودیوم‌دار (باندستون و فلوتستون) بیشترین تخلخل و تراوایی را دارا هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Microfacies, Sedimentary Environments and Diagenesis of the Dariyan Formation in Southeast of the Persian Gulf

نویسندگان [English]

  • Mina sadat Hashemi 1
  • Davood Jahani 1
  • Seyyed Mohsen Al-Ali 1
  • Ali Kadkhodaie 2
  • Bita Arbab 3
1 Ph.D. student in geology, Tehran Azad University of SDepartment of Earth Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran cience and Research
2 Department of Geology, Faculty of Natural Sciences, University of Tabriz, Iran
3 Department of Petrophysics, Iranian Offshore Oil Company, Tehran, Iran
چکیده [English]

Dariyan Formation (with Aptian age) is considered as one of the important oil reservoir of the Zagros and Persian Gulf sedimentary Basin. This formation in the studied field in southeast of the Persian Gulf, is considered as the most important oil reservoir rock. In this study, microscopic thinsections that prepared from the cores of the Dariyan Formation, were investigated. The study of the microfacies of the Dariyan Formation in this field led to identification of seven carbonate microfacies and one mixed carbonate-clastic microfacies, which were deposited in four facies belt including the inner ramp, middle ramp, outer ramp and deep basin. The investigating of the fauna in the studied microfacies shows a relatively shallow marine environment (in some intervals representing the deep marine environment), generally. Uniform facies changes and the absence of rudists and corals which are reef-building faunas as well as the replacement of Lithocodium algae with less ability to form the large reefs, represent the homoclinal carbonate ramp environment, which contain «patch reefs». Importanat diagenesis processes such as: cementation, bioturbation, pyritization, phosphatization, dolomitization, dissolution, Mechanical and chemical compaction and fracture has affected the carbonate rocks of this Formation. Correspondence of porosity and permeability data of the cores indicates that the reservoir quality of the Dariyan Formation in the studied field was affected by facies, sedimentary environment and diagenesis factors, so the lithocodium- bearing facies (boundstone-flootstone) have the most porous facies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Microfacies
  • Diagenesis
  • Carbonate Ramp
  • Dariyan Formation
  • Persian Gulf
[1]. Purser B H (Ed.) (1973) The Persian Gulf. holocene carbonate sedimentation and diagenesis in a shallow epicontinental sea, Limnology and Oceanography, 19, 2: 376-376, doi.org/10.4319/lo.1974.19.2.0376. ##
[2]. Van Buchem F S P, Al-Husseini M I, Maurer F, Droste H J, Yose L A (2010) Sequence-stratigraphic synthesis of the Barremian- Aptian of the eastern Arabian Plate and implications for the petroleum habitat, Barremian – Aptian Stratigraphy and Hydrocarbon Habitat of the Eastern Arabian Plate, 4, 1: 9-48. ##
[3]. Sharland P, Archer R, Casey D, Davies R, Hall S, Heward A, Horbury A, Simmons M (2001) Sequence stratigraphy of the arabian plate, Arabian plate sequence stratigraphy – revisions to SP2, 9, 1: 199–214, doi.org/10.2113/geoarabia0901199.
[4]. آقانباتی ع (1383) زمین شناسی ایران، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران، 357-1. ##
[5]. James G A, Wynd J G (1965) Stratigraphic nomenclature of Iranian oil consortium agreement area: American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 49, 12: 2182–2245, doi.org/10.1306/A663388A-16C0-11D7-8645000102C1865D. ##
[6]. Rezaeian H, Taheri A (2012) Biostratigraphy and depositional history of Coniacian-Santonian succession in East of Ramhormoz area (Tange-Bulfaris section), 2, 1, 41-53. ##
[7]. شمیرانی ا، سید امامی ک، امیری بختیار ح، قلاوند ه (1379) یافته‌های نوین سنگ چینه‌شناسی و زیست چینه‌شناسی سازندهای دارایان و کژدمی در جنوب غرب ایران، چهارمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تبریز. ##
[8]. رحیم پور بناب ح، مرادی م، ناصری ز، رضایی، م ر (1381) ویژگی‌های مخزنی و محیط رسوبی سازند داریان در خلیج فارس (از تنگه هرمز تا منتهی الیه شمال غربی خلیج فارس)، دانشگاه تهران. ##
[9]. لاسمی ی، سیاهی م (1384) محیط‌های رسوبی و چینه‌نگاری سکانسی سازند داریان در بخش جنوبی فروافتادگی دزفول، برش خامی و چاه سولابدر-3، نهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران. ##
[10]. پورباقر م، آدابی م ح، صادقی ع، قلاوند ه (1385) مقایسه میکروفاسیس و محیط رسوبی سازند داریان در تاقدیس آنه و چاه چلینگر 3، بیست و پنجمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور. ##
[11]. آدابی م ح، عباسی ر (1388) تاریخچه دیاژنزی سازند داریان بر اساس مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی در کوه سیاه واقع در شمال شرق شیراز و چاه شماره 1 سبزپوشان، نشریه علوم دانشگاه تهران. ##
[12]. امیری م، رحیم پور بناب ح، اسدی ا، صرفی م (1388) محیط رسوبی و چینه‌نگاری سکانسی سازند داریان در میدان پارس جنوبی، نشریه پژوهش‌های چینه‌نگاری و رسوب‌شناسی، 21. ##
[13]. سعدی راد  ف، موسوی حرمی ر، محبوبی ا، محمودی قرائی م ح، آرمون ا (1389) تاریخچه رسوب‌گذاری و پس از رسوب‌گذاری سازند داریان در میدان نفتی آزادگان، بیست و نهمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 8-1. ##
[14]. امیری م (1390) محیط رسوبی و چینه‌نگاری سکانسی سازند داریان در میدان گازی پارس جنوبی، 21. ##
[15]. موسوی زاده م (1398) لایه‌های قرمز اقیانوسی کرتاسه، مدلی برای بررسی تغییرات سریع شرایط ژئوشیمیایی در محیط‌های رسوبی عمیق، دو فصلنامه رسوب‌شناسی کاربردی، 7، 14، 45-34. ##
[16]. Mehrabi H, Rahimpour-Bonab H, Al-Aasm I, Hajikazemi E, Esrafili-Dizaji B, Dalvand M, Omidvar M (2018) Palaeo-exposure surfaces in the Aptian Dariyan Formation, Offshore SW Iran, Geochemistry and reservoir implications, Journal of Petroleum Geology, 41, 4: 467–494, doi.org/10.1111/jpg.12717. ##
[17]. Bahrehvar M, Mehrabi H, Rahimpour-Bonab H (2020) Coated grain petrography and geo-chemistry as palaeo-environmental proxies for the Aptian strata of the southern NeoTethys Ocean, Persian Gulf, Iran, Facies, 66, 1:3,1-23. ##
[18]. Insalaco E, Virgone A, Courme B, Gaillot J, Kamali M, Moallemi A, Lotfpour M, Monibi S (2006) Upper dalan member and kangan formation between the zagros mountains and offshore Fars, Iran: depositional system, biostrati-graphy and stratigraphic architecture, GeoArabia, 11: 75–176, doi.org/10.2113/geoarabia110275. ##
[19]. Ghazban F (2007) Petroleum geology of the Persian Gulf, Tehran University and National Iranian Oil Company, ISBN: 964-03-9420-3, 722. ##
[20]. Alsharhan A S (2014) Petroleum systems in the Middle East. In: Rollinson H R, Searle M P, Abbasi A I, Al-Lazki A I, Al Kindi M H (Eds) Tectonic Evolution of the Oman Mountains, 392, Geological Society London 361-408, https://doi.org/10.1144/SP392.19. ##
[21]. Alsharhan A S (1985) Depositional environments, reservoir unit's evolution and hydrocarbon habitat of
shuaiba formation, lower cretaceous, Abu Dhabi, United Arab Emirates, The American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 69: 899-912, doi.org/10.1306/AD462B19-16F7-11D7-8645000102C1865D. ##
[22]. Alsharhan A S, Nairn A E M (1986) A review of the Cretaceous formations in the Arabian Peninsula and Gulf: Part I. Lower Cretaceous (Thamama Group) stratigraphy and paleogeography, Journal of Petroleum Geology, 9: 365-392, doi.org/10.1111/j.1747-5457. 1986.tb00400. x. ##
[23]. Al-Husseini M (2007) Iran’s crude oil reserves and production, GeoArabia, 12, 2: 69–94, doi.org/10.2113/geoarabia120269.
[24]. Alsharhan A S, Nairn A E M (1993) Carbonate platform models of arabian cretaceous reservoir, In: Simo J A T, Scott R W, Masse J P (Eds) Cretaceous Carbonate Platforms, American association of Petroleum Geologists Memoir 56, 173-184. ##
[25]. Alsharhan A S, Al-Aasm I S, Saleh M G (2000) Stratigraphy, stable isotopes, and hydrocarbon potential of the aptian shuaiba formation, U.A.E., SEPM Society for Sedimentary Geology, 69, doi.org/10.2110/pec.00. 69. ##
[26]. Moshier S O (1989) Development of microporosity in a micritic limestone reservoir, Lower Cretaceous, Middle East. Sedimentary Geology, 63, 3-4: 217–240, doi.org/10.1016/0037-0738(89)90133-4. ##
[27]. Dunham R J (1962) Classification of carbonate rocks according to depositional texture in: Ham W E, Classification of carbonate rocks. American Association of Petroleum Geologists Memoir,1: 108-121. ##
[28]. Embry Z R, Klovan E J (1972) Absolute water depth limits of late Devonian paleoecological zones, Geologische Rundschau, 61: 672–686. ##
[29]. Wilson J L (1975) Carbonate facies in geologic history, Springer, Berlin, Heidelberg, New York, 148–168.
[30]. Flügel E (2004) Carbonate depositional environments, Microfacies of Carbonate Rocks, Berline, Springer, 976, doi: 10.1007/978-3-662-08726-8_2. ##
[31]. Moradpour M, Zamani Z, Moallemi, S A (2008) Controls on reservoir quality in the lower triassic kangan formation, Southern Persian Gulf, Journal of Petroleum Geology, 31, 4: 367–385, doi.org/10.1111/j.1747-5457.2008.00427. x. ##
[32]. Assadi A, Honarmand J, Moallemi S A, Abdollahie-Fard I (2016) Depositional Environments and Sequence Stratigraphy of the Sarvak Formation in an Oil Field in the Abadan Plain, SW Iran: Facies, 62, 4: 1-22. ##
[33]. Longman M W (1980) Carbonate diagenetic textures from near surface diagenetic environments. American Association of Petroleum Geology Bulletin, 64: 461-487. ##
[34]. Flügel E (2010) Analysis, Interpretation and Application, Microfacies of Carbonate Rocks: Analysis, Interpretation and Application, Springer, Heidelberg, 633, ISBN: 978-3-642-03796-2. ##
[35]. Raiswell R, Berner, R A (1985) Pyrite formation in euxinic and semi-euxinic sediments, American Journal of Science., 285: 710–724, doi:10.2475/ajs.285.8.710. ##
[36]. Burchette T P, Britton S R (1985) Carbonate facies analysis in the exploration for hydrocarbons: a case-study, from the Cretaceous of the Middle East, Geological Society, London, Special Publications, 18, 1: 311-338, doi.org/10.1144/GSL.SP.1985.018.01.13. ##
[37]. Mazzullo S J (2000) Organogenic dolomitization in peritidal to deep‐sea sediments, Journal of Sedimentary Research, 70: 10–23, doi.org/10.1306/2DC408F9-0E47-11D7-8643000102C1865D. ##
[38]. Choquette P W, Pray L C (1970) Geologic nomenclature and classification of porosity in sedimentary carbonates, American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 54: 207-250, doi.org/10.1306/5D25C98B-16C1-11D7-8645000102C1865D. ##
[39]. رضایی م ر (1384) زمین شناسی نفت، چاپ دوم، سازمان آموزشی و انتشاراتی فرهیختگان علوی، تهران. ##